ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΘΛΗΤΩΝ

Οι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν τις ενεργειακές απαιτήσεις των αθλητών κατά την προπόνηση είναι το σωματικό μέγεθος και ο όγκος της προπόνησης. Η σημασία του σωματικού βάρους συνήθως υποτιμάται. Ωστόσο η μάζα του σωματικού δραστήριου ιστού επηρεάζει το βασικό μεταβολικό κόστος της ζωής, όπως επίσης και το ενεργειακό κόστος της άσκησης. Η προπόνηση θα αυξήσει τις ενεργειακές απαιτήσεις πέρα από αυτές της συνήθους ημερήσιας δραστηριότητας και σε αρκετούς αθλητές οι ενεργειακές απαιτήσεις της προπόνησης μπορεί να φτάνουν σε επίπεδα της τάξης του 50% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής κατανάλωσης. Τα τρία βασικά χαρακτηριστικά ενός προπονητικού προγράμματος, ένταση, διάρκεια και συχνότητα, επηρεάζουν όλα τη συνολική ενεργειακή κατανάλωση (Burke et al., 2001).

Στα περισσότερα αθλήματα, ο ρυθμός και ο τρόπος ενεργειακής κατανάλωσης ποικίλλει, και κατά συνέπεια είναι ακόμη πιο δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί. Το συνολικό ενεργειακό κόστος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης και της συνολικής διανυόμενης απόστασης. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη ότι όσο πιο καλή είναι η φυσική κατάσταση του ατόμου, τόσο πιο υψηλός είναι ο συνολικός ρυθμός ενεργειακής κατανάλωσης. Το σωματικό βάρος και το επίπεδο φυσικής κατάστασης του αθλούμενου επηρεάζουν σημαντικά το ενεργειακό κόστος της προπόνησης. Έχει βρεθεί πως ο μεταβολικός ρυθμός παραμένει αυξημένος για 12 με 24 ώρες μετά από πολύ παρατεταμένη έντονη άσκηση. Για έναν αθλητή ο οποίος προπονείται κοντά στα μέγιστα ανεκτά επίπεδα, η αύξηση αυτή στο μεταβολικό ρυθμό μετά την άσκηση συμβάλλει στις ήδη υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις, και ίσως αυξήσει τις δυσκολίες τις οποίες κάποιοι αθλητές αντιμετωπίζουν στην κάλυψη των ενεργειακών τους απαιτήσεων  (Burke et al., 2001).

Για να διατηρηθούν σταθερά τόσο το σωματικό βάρος, όσο και η αθλητική απόδοση κατά τη διάρκεια περιόδων έντονης προπόνησης, θα πρέπει ο υψηλός ρυθμός ενεργειακής κατανάλωσης να αντισταθμίζεται από ισοδύναμη ενεργειακή πρόσληψη. Πολλές έρευνες δείχνουν πως οι περισσότεροι αθλητές καταφέρνουν να βρίσκονται σε ενεργειακή ισορροπία, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη τους περιορισμούς των τεχνικών μέτρησης της ενεργειακής πρόσληψης και κατανάλωσης. Κάτι τέτοιο είναι φυσικά αναμενόμενο, καθώς το χρόνιο έλλειμμα ενέργειας θα οδηγούσε σε προοδευτική απώλεια σωματικού βάρους (Burke et al., 2001).

Η επίτευξη του ενεργειακού ισοζυγίου είναι απαραίτητη για τη διατήρηση του βάρους, της ισχνής σωματικής μάζας, της αυξημένης αναπνευστικής, καρδιακής, μυϊκής και ανοσοποιητικής λειτουργίας, για τη βέλτιστη αθλητική απόδοση των νεαρών αθλητών. Το ενεργειακό ισοζύγιο ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία η ενεργειακή πρόσληψη (το άθροισμα της ενέργειας από τα τρόφιμα, τα υγρά και τα συμπληρώματα) ισούται με την ενεργειακή δαπάνη (το άθροισμα της ενέργειας που καταναλώνεται ως βασικός μεταβολισμός, θερμογένεση λόγω λήψης τροφής και της ενέργειας που καταναλώνεται για οποιαδήποτε μορφή φυσικής δραστηριότητας) (Johnson, 2000).

Δεν πρέπει να παραληφθεί το γεγονός ότι η ενεργειακή δαπάνη επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, η ηλικία, το φύλο, το βάρος, το μέγεθος του σώματος, το ποσοστό μυϊκής μάζας και τα χαρακτηριστικά της άσκησης (ένταση, συχνότητα, διάρκεια) (Burke et al. 2001, Williams M., 2003). Επίσης, παρά τη σημασία που έχει τα ενεργειακό ισοζύγιο για τους νεαρούς αθλητές ανεξαρτήτως φύλου, οι έρευνες δείχνουν ότι ανεπαρκή ενεργειακή πρόσληψη σε σχέση με τις δαπάνες έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αρνητικού ισοζυγίου αζώτου, γεγονός που μακροπρόθεσμα μπορεί να επηρεάσει την αθλητική απόδοση.

Οι στόχοι των διαιτητικών χειρισμών στους νεαρούς αθλητές πρέπει να είναι η ρύθμιση του βάρους (ελάττωση βάρους, πρόσληψη βάρους με αύξηση της μυϊκής μάζας), η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών (εμπλουτισμός μυών σε γλυκογόνο) και η κάλυψη αναγκών σε βιταμίνες, ανόργανα συστατικά και νερό. (Χασαπίδου, Φαχαντίδου, 2002)

Το 75% των νεαρών αθλητών χρειάζεται 3500-5000 Kcal ημερησίως. Ο προπονητής πρέπει να προσέξει, γιατί ο αθλούμενος ενδεχομένως να κάνει υπερβολική χρήση πρωτεϊνών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει παραγωγή κετονικών ουσιών στον οργανισμό που αυξάνει τη διούρηση και μειώνει την απόδοση. Ακόμη και στους παχύσαρκους αθλητές πρέπει να αποφεύγεται η πρόσληψη πρωτεϊνών και η χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων γιατί τότε γίνεται ελάττωση του γλυκογόνου και χρησιμοποιούνται οι πρωτεϊνες σαν πηγή ενέργειας. (Χασαπίδου, Φαχαντίδου, 2002)

Για τους αθλούμενους χρειάζονται το πολύ 80 γραμμάρια πρωτεϊνών ημερησίως για να καλύψουν το 15% των ενεργειακών αναγκών τους. Από τη διεθνή βιβλιογραφία όμως φαίνεται ότι οι πρωτεΐνες στους έφηβους αθλητές καλύπτουν το 36% της προσλαμβανόμενης ενέργειας και οι αθλητές παίρνουν και πρόσθετα αμινοξέα. Η αυξημένη πρόσληψη λίπους που πολλές φορές φτάνει μέχρι 50% των ημερησίων προσλαμβανομένων θερμίδων μπορεί να μειώσει την απόδοση. Τα λίπη δεν πρέπει να ξεπερνούν το 25-30% των συνολικών θερμίδων ημερησίως. Από μελέτες έχει βρεθεί ότι οι υδατάνθρακες παρέχουν σε πολλούς αθλητές μόνο το 35% της ενεργειακής πρόσληψης ενώ πρέπει να φθάνουν για την άμεση παροχή ενέργειας στο 60-70% της συνολικής τους ενεργειακής πρόσληψης. (Χασαπίδου, Φαχαντίδου, 2002)

Ο αθλητής κινδυνεύει από την απώλεια νερού και ηλεκτρολυτών από την έντονη εφίδρωση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ελαττωμένη οξυγόνωση ιστών, κακή νεφρική λειτουργία, ελάττωση αποθεμάτων γλυκογόνου του αίματος και επώδυνες κράμπες. Για κάθε 0,5 κιλά σωματικού βάρους που χάνεται, ο αθλητής χρειάζεται 2 ποτήρια νερό για να το αναπληρώσει (Hartmann, et al., 1984). (Χασαπίδου, Φαχαντίδου, 2002)

Συμπερασματικά, οι αθλητές πρέπει να προσλαμβάνουν πολλές θερμίδες σε πολλά μικρά γεύματα. Για την κάλυψη των αναγκών τους σε υδατάνθρακες τις ημέρες μεγάλου ανταγωνισμού συνίσταται η πρόσληψη υγρών με πολλούς υδατάνθρακες μαζί με τα κανονικά γεύματα. Τα γεύματα πρέπει να είναι ελαφρά, μικρά και συχνά, με άφθονους υδατάνθρακες που διαφοροποιούνται, ανάλογα με την ώρα προπόνησης, αγώνα ή άλλης δραστηριότητας. (Χασαπίδου, Φαχαντίδου, 2002)

ΠΗΓΕΣ

1.    Burke L.M., Cox G.R., Cummings N.K. and Desbrow B., 2001. Guidelines for dialy carbohydrate intake. Do athletes achieve them? Sports Med. 31:267-269

2.    Hartmann P., Bell E., 1984. Nutrition for the athlete. In: R. Birrer (ed.) Sports Medicine for the primary care physician. Connentic: Applton Century Crofts, pp. 105-121.

3.    Johnson R.K., 2000 Energy. Mahan K.L. Escott- Stump. Krause’s Food, Nutrition and Diet Therapy. 10^th ed. W.B. Saunders Company, Philadelphia.

4.    Melvin H. Williams, 2003. “Διατροφή: Υγεία, Ευρωστία & Αθλητική Απόδοση”

5.    Μαρία Χασαπίδου, Άννα Φαχαντίδου, 2002. “Διατροφή για Υγεία, Άσκηση & Αθλητισμό”

Κάθε κείμενο και εικόνα είναι πνευματική ιδιοκτησία του Blog “Φτιάξε εσύ την πυραμίδα της διατροφής σου”. Έτσι, απαγορεύεται η αναπαραγωγή, η αναδημοσίευση και η τροποποίηση των εικόνων και του κειμένου χωρίς την άδεια του δημιουργού του. Με επιφύλαξη για κάθε νόμιμο δικαίωμά μας.